|
بررسی تحولات شهر اسفراین کهن در دوره‌ی اسلامی با تأکید بر ساختار فضایی
|
| بیتا سودائی، محمد محمدی |
|
|
|
چکیده: (1940 مشاهده) |
| اسفراین یکی از شهرهای خراسان بزرگ است که بر سر شاهراه مهم ارتباطی شرق به غرب قرار دارد. بزرگ‌ترین و اصلی‌ترین استقرار باستانی این منطقه بقایای شهر اسلامی اسفراین کهن است که در سده‌ی اخیر به نام شهر بلقیس معروف شده است. شهر اسفراین کهن در سه کیلومتری جنوب شهر اسفراین کنونی قرار دارد و مساحتی بالغ بر 200 هکتار را شامل می‌شود و شامل فضاهای قدیمی مانند ارگ حکومتی، شارستان، بخش‌هایی از حصار شهر، خندق، منار تپه، ربض و غیره است. متأسفانه بیشتر تأسیسات داخلی شهر به دست کشاورزان تسطیح شده و در زیر خاک مدفون است. با کاوش‌های باستان‌شناسی سال‌های اخیر بعضی از این تأسیسات از زیر خاک بیرون آمده‌اند. مباحث مرتبط با مطالعات تاریخ شهرها و بررسی علل شکل‌گیری، گسترش و افول آن‌ها از با اهمیت‌ترین موضوعات دوران تاریخی و اسلامی به شمار می‌آید. بنابراین، بررسی ساختار فضایی شهر نشان‌دهنده‌ی تمام عواملی است که در به وجود آمدن، شکل‌گیری و افول آن نقش داشته است و می‌تواند از عوامل محیطی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و نظامی تأثیر گرفته باشد. مقاله‌ی حاضر با هدف شناسایی عوامل مؤثر در ساختار فضایی شهر اسفراین بر آن است با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی با کمک منابع مکتوب و داده‌های باستان‌شناسی به شناخت و تحلیل روند شکل‌گیری، گسترش و افول شهر اسفراین کهن (بلقیس) بپردازد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که شالوده‌ی اصلی این شهر در دوره‌ی ساسانی بنیان شده و عوامل طبیعی، ماهیت اجتماعی ـ اقتصادی و سیاسی عامل اصلی شکل‌گیری و رشد و توسعه‌ی این شهر در دوره‌ی اسلامی بوده است؛ اما از دوره‌ی تیموری به بعد عامل نظامی به خصوص حملات ازبک‌ها و افغان‌ها تأثیر بسزایی در افول و از بین رفتن ساختار فضایی این شهر داشته است. |
|
| واژه‌های کلیدی: ساختار فضایی، توسعه‌ی شهری، اسفراین کهن، اسفراین، ساسانی، دوره‌ی اسلامی، افغان‌ها. |
|
|
متن کامل [PDF 1691 kb]
(687 دریافت)
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
باستان شناسی
دریافت: 1398/11/28 | پذیرش: 1398/11/28 | انتشار: 1398/11/28
|
|
|
|
|
|
